วันวิสาขะบูชา

บุษกร

วันพระพุทธเจ้า

ข้าพเจ้าขอนอบน้อม บูชาพระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น พระผู้เสด็จไปดีแล้ว และทรงตั้งพระธรรมวินัยที่ทรงแสดง ทรงบัญญัติไว้ดีแล้ว เป็นศาสดาแทนพระองค์ เพื่อประโยชน์ เพื่อความสุข ของชนหมู่มาก

บุษกร

ประสูติกาล ณ อุทยานลุมพินี
พระโพธิสัตว์ตรัสวจีหนึ่งในหล้า
เอกบุรุษผู้เลิศในโลกา
ย่างยาตราเจ็ดก้าวกล่าวถ้อยคำ

สามสิบห้าพรรษากาลผ่านมายุ
บารมีเอกอุอุปถัมภ์
ริมเนรัญชราตรัสรู้ธรรม
ในคืนค่ำแห่งเพ็ญเด่นโคนโพธิ์

ทรงแผ่ธรรมทานผ่านภพไตร
ดวงตาธรรมสว่างไสวอย่างอักโข
สืบต่อปัญญาญาณจากลานโพธิ์
พุทธธรรมเติบโตชำระใจ

คราวแปดสิบพระพรรษาเวียนมาถึง
ความโศกซึ้งสูญดวงตาพาร่ำไห้
พระพุทธองค์ผู้ทรงฝึกเวไนย
ทรงครรไลปรินิพพานในกาลเพ็ญ

กาลทั้งสามเกิดเพ็ญยาม วิสาขา
ทรงประสูติสู่หล้าดับทุกข์เข็ญ
ตรัสรู้ปวงธรรมนำร่มเย็น
ปรินิพพานคืนเพ็ญเดือนเดียวกัน

น้อมหัวใจให้เป็นเช่นบัวทอง
มือต่างธูปเทียนสองประคองมั่น
กราบบูชาพระพุทธเจ้าผู้จอมธรรม์
สักการะนิรันดร์พระรัตนตรัย

บุษกร

วันเพ็ญแห่งเดือนวิสาขมาสหรือวันเพ็ญเดือน ๖ ในปีนี้

ตรงกับวันที่ ๑๐ พฤษภาคม ๒๕๖๐ และวันนี้ถือกันว่าเป็นวันพระพุทธเจ้า

เพราะเป็นวันที่ตรงกับ วันประสูติ วันตรัสรู้ และวันปรินิพพาน

ของพระบรมศาสดา จึงเป็นวันสำคัญในพระพุทธศาสนา

และเป็นวันที่ชาวพุทธทั่วโลกจะได้น้อมรำลึกถึง

พระกรุณาธิคุณ

พระปัญญาธิคุณ

พระบริสุทธิคุณ

ในพระผู้มีพระภาคเจ้าพระองค์นั้น

เพื่อเป็นที่ตั้งแห่งความสุข

แห่งความเจริญในธรรมให้สมกับความที่เป็นพุทธศาสนิกชน โดยถ้วนหน้ากัน

การอุบัติขึ้นของพระบรมศาสดาแต่ละพระองค์เป็นเรื่องยาก ชั่วพุทธันดรหนึ่ง ๆ เป็นห้วงเวลาที่ยาวนานมาก ๆ แต่ก็ต้องนับว่าเป็นโชคดีของสัตวโลกในยุคปัจจุบันนี้ที่ได้เกิดขึ้นมาทันศาสนาของพระองค์ มีโอกาสที่จะได้อาบ ได้ลิ้ม ได้ดื่มรสชาติแห่งพระธรรมที่พระบรมศาสดาทรงตรัสสอนไว้ ดังนั้นจึงไม่ควรปล่อยให้เวลาล่วงไป ๆ โดยเปล่าประโยชน์

เพราะความเป็นมนุษย์หรือความเป็นคน ซึ่งถือว่าเป็นสัตว์ประเสริฐเพราะเป็นสัตวโลกประเภทเดียวที่สามารถฝึกฝนอบรมให้มีความประเสริฐบังเกิดขึ้นในจิตใจได้ และเครื่องฝึกฝนอบรมคนให้มีความประเสริฐนั้นก็ไม่มีสิ่งอื่นใดนอกจากพระธรรมคำสอน

ดังนั้นอย่าได้มีชื่อแต่เพียงว่าเป็นชาวพุทธอยู่ในทะเบียนบ้านเท่านั้น จงมาร่วมกันรับเอาประโยชน์แห่งพระธรรมวินัยในพระผู้มีพระภาคเจ้าเพื่อความสุขและความประเสริฐที่ได้เกิดมาเป็นคนโดยถ้วนหน้ากัน

ยุคนี้เป็นยุคที่พูดกันถึงเรื่องอุดมการณ์ ก็จะต้องกล่าวว่าอุดมการณ์ของพระบรมศาสดานั้นคืออุดมการณ์เพื่อประโยชน์และความสุขของมหาชน ซึ่งทรงประกาศไว้อย่างชัดเจนตั้งแต่ต้นโพธิกาล

บุษกร

หลังจากตรัสรู้ในวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 6 ณ ตำบลอุรุเวลาเสนานิคมแล้ว ทรงโปรดปัญจวัคคีย์ 5 รูป ทรงโปรดพระยสะและคณะอีก 55 รูป รวมเป็น 60 รูป ทำให้มีพระอรหันตสาวกบังเกิดขึ้นในโลก 60 องค์แล้ว เป็นห้วงเวลาที่สิ้นฤดูฝนแห่งพรรษานั้น

พระบรมศาสดาทรงเล็งเห็นว่ายังมีหมู่สัตว์ที่อยู่ในวิสัยที่จะเข้าใจพระธรรมคำสอนและถึงซึ่งความดับทุกข์ได้อีกเป็นจำนวนมาก หากให้พระอรหันตสาวกอยู่รวมกันก็จะบังเกิดประโยชน์ได้ไม่เต็มที่ จึงมีพุทธดำรัสสั่งให้พระอรหันตสาวกเหล่านั้นแยกย้ายกันออกไปเผยแผ่พระพุทธศาสนา

ทรงพระกาศอุดมการณ์ในครั้งนั้นว่าเธอทั้งหลายจงจาริกไปแต่องค์เดียว ประกาศพรหมจรรย์ในพระธรรมวินัยนี้ให้บริสุทธิ์ บริบูรณ์ ทั้งอรรถะ และพยัญชนะ ให้งดงามในเบื้องต้น ในท่ามกลางและในที่สุด เพื่อประโยชน์และความสุขของชนหมู่มาก

จะเห็นได้ว่านับแต่ตรัสรู้แล้ว ก็มิได้คำนึงถึงความสงบสุขอันเป็นอริยสุขแต่เพียงพระองค์เดียว ทรงรำลึกถึงสัตวโลกทั้งหลายที่จะพึงได้รู้ได้สัมผัสกับอริยสุขหรือความดับทุกข์สิ้นเชิงตามที่พระองค์ทรงค้นพบนั้นด้วย แต่ก็ทรงรำลึกว่าธรรมที่ทรงค้นพบนั้นมีความลึกซึ้ง ละเอียดอ่อน ยากแก่ความเข้าใจ จะต้องทุ่มเทกำลังกาย กำลังใจไม่น้อย แม้กระนั้นยังยากที่จะทำให้ผู้อื่นเข้าใจในธรรมที่พระองค์ทรงค้นพบได้

บุษกร

แต่ในที่สุดก็ทรงตัดสินพระทัยประกาศพระธรรมที่ทรงค้นพบเพื่อประโยชน์ เพื่อความสุขของชาวโลก ดังนั้นจึงเป็นการเริ่มต้นของการประกาศพระพุทธศาสนา และทรงเริ่มต้นจากง่ายไปหายาก เหตุนี้จึงทรงริเริ่มการประกาศพระศาสนาที่ปัญจวัคคีย์ก่อน

เพราะปัญจวัคคีย์เป็นผู้ประพฤติปฏิบัติธรรม มีภูมิธรรมอยู่ในขั้นสูงแล้ว อุปมาดั่งบัวที่ปริ่มน้ำอยู่ หากได้ฟังพระธรรมประดุจดั่งแสงอาทิตย์ยามอรุณ บัวปริ่มน้ำนั้นก็จะบานได้โดยง่าย และก็ได้ผลดังพุทธประสงค์

การส่งพระอรหันตสาวกชุดแรกจำนวน 60 รูป ออกไปประกาศพระพุทธศาสนาตามอุดมการณ์ที่ทรงประกาศนั้น ก็มุ่งหวังเอาประโยชน์และความสุขของชาวโลกเป็นที่ตั้ง

การอุบัติขึ้นและการประกาศพระพุทธศาสนาจึงไม่ใช่เป็นไปเพื่อการตั้งอาณาจักร ไม่ใช่เป็นไปเพื่อลาภ ยศ สุข สรรเสริญ แต่เป็นไปเพื่อประโยชน์ของชาวโลก เป็นไปเพื่อความสุขของชาวโลก และเป็นไปเพราะความเสียสละอย่างใหญ่หลวง จึงอาจกล่าวได้ว่าวันวิสาขบูชาก็คือวันแห่งการเสียสละที่ยิ่งใหญ่เพื่อมนุษยชาติทั้งมวล

พระบรมศาสดาของชาวพุทธเรานั้นทรงเป็นผู้เสียสละที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของโลก เพราะทรงอุบัติขึ้นในร่มเงาแห่งเศวตฉัตรเมืองกบิลพัสดุ์ ซึ่งเป็นแคว้นที่มีความมั่งคั่งมากที่สุดในยุคนั้น ทรงมีฐานะเป็นมกุฎราชกุมารแห่งศากยวงศ์ และมีอนาคตที่จะได้เสวยราชย์เป็นพระมหากษัตริย์แห่งแคว้นนั้น

ทรงได้รับการทำนุบำรุงจากสมเด็จพระบิดาอย่างเต็มที่ เรียกได้ว่าถึงขั้นริ้นไม่ให้ไต่ ไรไม่ให้ตอม ทรงถูกปรนเปรอด้วยสรรพกามคุณ เพื่อหวังจะผูกจิตผูกใจให้ติดพันอยู่ในโลกียวิสัย

บุษกร

แต่ด้วยน้ำพระทัย ที่เห็นแก่สัตวโลกทั้งหลาย ที่จมปลักอยู่กับความทุกข์ เพื่อจะได้พ้นจากความทุกข์นั้น จึงทรงสละราชสมบัติทรัพย์สิ่งศฤงคารและโลกียสุขทั้งมวล ออกบวชเป็นผู้ภิกขาจาร เพื่อแสวงหาโมกษธรรม เพื่อช่วยเหลือเหล่าสัตว์ให้พ้นจากความทุกข์

หกปีแห่งการบำเพ็ญเพียรเพื่อแสวงหาและค้นคว้าหาทางอันประเสริฐเพื่อช่วยเหลือชาวโลกให้พ้นจากความทุกข์ ทรงเผชิญกับความทุกข์ยากและความทรมานอย่างสุดแสนสาหัส ถึงขนาดที่ทรงกล่าวว่าสิ่งที่สุดสองอย่างของโลกคือ ที่สุดทางด้านโลกียสุขนั้นพระองค์ทรงรู้ทรงสัมผัสจนถึงที่สุดแล้ว ไม่ว่าอดีต ปัจจุบัน หรืออนาคต จะไม่มีผู้ใดได้รู้ได้สัมผัสเสมอด้วยพระองค์ ส่วนที่สุดด้านทุกข์ยากทรมานพระองค์ ก็ทรงรู้ทรงสัมผัสจนที่สุดแล้ว ไม่ว่าอดีต ปัจจุบัน หรืออนาคต จะไม่มีผู้ใดได้รู้ เสมอด้วยพระองค์อีก

บุษกร

การสละความเป็นที่สุดแห่งโลกียสุขและการเผชิญหน้ากับความเป็นที่สุดแห่งความทุกข์ทรมานของพระผู้มีพระภาคเจ้านั้น เป็นความยิ่งใหญ่ เป็นความที่สุด ที่ไม่มีผู้ใดเสมอเหมือนอีกแล้ว หากไม่เปี่ยมด้วยน้ำพระราชหฤทัยที่ทรงมีเมตตาคุณ ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณ เป็นล้นพ้นแล้ว ก็ไม่มีทางที่จะเกิดขึ้นได้

หลังตรัสรู้แล้ว ตลอด 45 ปีแห่งโพธิกาล ก็ไม่มีสักวันเดียวที่จะปล่อยให้เวลาล่วงพ้นไปโดยเปล่าประโยชน์ ในแต่ละวันทรงมีเวลาพักผ่อนเพียงชั่ว 4 ชั่วโมงเท่านั้น เวลานอกแต่นี้ทรงอุทิศเพื่อการอบรมสั่งสอนเวไนยสัตว์ จนกระทั่งถึงวันเพ็ญเดือน 3 แห่งปีปรินิพพาน ก็ทรงปรารภว่าเวลาล่วงไปสังขารของพระองค์ก็ล่วงไปดุจดังเกวียนเก่าคร่ำคร่าใกล้ผุพัง ธรรมวินัยทรงแสดง ทรงบัญญัติ ครบถ้วนบริสุทธิ์ บริบูรณ์ดีแล้ว ไม่มีขาด ไม่มีเกิน ไม่มีประโยชน์ที่จะทรงดำรงพระชนมชีพอยู่ต่อไป และในที่สุดก็ทรงปลงอายุสังขารว่า 3 เดือนแต่นี้ไปจะเสด็จดับขันธปรินิพพาน

ทรงเริ่มประกาศพระพุทธศาสนาที่แคว้นใหญ่ที่สุด มั่งคั่งที่สุด รุ่งเรืองที่สุด และเข้มแข็งเกรียงไกรที่สุดในชมพูทวีปคือแคว้นมคธ เพราะความเป็นที่สุดเหล่านั้นจะทำให้การเผยแผ่พระพุทธศาสนาเป็นไปอย่างกว้างขวาง รวดเร็ว และได้ผล แต่ครั้นถึงกาลจะเสด็จดับขันธปรินิพพานกลับทรงเลือกเอาเมืองเล็กที่สุดคือเมือง กุสินารา แคว้นมัลละ

บุษกร

ในวัยชราที่ทรงปรารภว่าสังขารของพระองค์เหมือนกับเกวียนเก่าใกล้ผุพัง ยังต้องเสด็จพุทธดำเนิน ซึ่งต้องใช้เวลาร่วม 3 เดือนไปยังเมืองกุสินารานั้น ย่อมเห็นได้ว่าเต็มไปด้วยความลำบากพระวรกายอย่างยิ่ง บางห้วงของเส้นทางเสด็จก็ทรงพระประชวร ถึงขั้นมีพระบังคลหนักเป็นพระโลหิต นี่ย่อมไม่ใช่ไร้ที่มา ไร้ที่ไป

มีผู้ค้นคว้าหาเหตุผลในเรื่องนี้แล้วแสดงว่าเหตุที่ไม่ทรงเลือกแคว้นใหญ่ทรงอำนาจ แต่ทรงเลือกเอาแคว้นเล็กและไร้อำนาจเป็นสถานที่ดับขันธปรินิพพาน ก็เพราะทรงคำนึงถึงสันติสุขของเหล่าสัตว์เนื่องจากหากทรงเลือกเอาเมืองใหญ่ที่ทรงอำนาจ เมืองนั้นก็จะหวงแหนจัดการพระบรมศพตามอำเภอใจของตน ในที่สุดก็จะเกิดการแย่งชิงเบียดเบียนกันขึ้น แม้กระทั่งอาจกลายเป็นสงคราม

การที่ทรงเลือกเอาเมืองเล็กไร้อำนาจก็เพราะความเป็นเมืองเล็กและไร้อำนาจนั้นย่อมไม่อาจจัดการสิ่งใดได้ตามอำเภอใจ ย่อมต้องเป็นไปโดยฉันทานุมัติของผู้คนทั้งปวง โดยเฉพาะทั้งหัวเมืองใหญ่น้อย ซึ่งจะเป็นการป้องกันความขัดแย้งและเป็นที่ตั้งแห่งสันติ

จึงยอมตรากตรำพระวรกายตลอดเส้นทางพุทธดำเนินถึง 3 เดือน เพื่อป้องกันไม่ให้มีความขัดแย้งและปัญหาขึ้นในภายหลัง โดยทรงมุ่งหวังสันติและความสงบสุข จึงเป็นน้ำพระทัยที่เปี่ยมด้วยพระเมตตาคุณอย่างใหญ่หลวงต่อชาวโลก

บุษกร

แม้ใกล้วินาทีที่จะเสด็จดับขันธปรินิพพานในราตรีนั้นแล้ว ทรงได้ยินเสียงบุรุษหนึ่งนอกที่ประทับแสดงความประสงค์จะเข้าเฝ้าเพื่อฟังพระธรรม และถูกพระอานนท์พุทธอุปัฏฐากทัดทานไว้ เพราะเป็นเวลาไม่สมควรที่จะรบกวนพระผู้มีพระภาคเจ้า เนื่องจากใกล้จะเสด็จดับขันธปรินิพพานเต็มทีแล้ว ทรงเล็งเห็นถึงน้ำใจอันเด็ดเดี่ยวของปริพาชกหนุ่ม จึงทรงฝืนพระวรกาย มีพุทธานุญาตให้สุภัททปริพาชกได้เข้าเฝ้า และทรงแสดงธรรมโปรดปริพาชกน้อย จนกระทั่งเป็นพระอรหันต์และได้อุปสมบทเป็นภิกุในพระพุทธศาสนานับเป็นพระพุทธสาวกองค์สุดท้ายที่ทันเห็นพระผู้มีพระภาคเจ้า

ปัจฉิมยามแห่งราตรีนั้นแม้จวนจะดับขันธปรินิพพานเต็มทีแล้ว

ก็ยังทรงเทศนาเป็นปัจฉิมโอวาทว่า

“ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย

อันว่าสังขารทั้งหลายย่อมมีความเสื่อมสลายไปเป็นธรรมดา

ท่านทั้งหลายจงยังกิจทั้งปวงให้ถึงพร้อม

ด้วยประโยชน์ตนและประโยชน์ท่าน

ให้บริบูรณ์ด้วยความไม่ประมาทเถิด”

บุษกร

ขอ เรา ชาวพุทธ จง พร้อม ใจ กัน น้อม นำเอาพระ กรุณาธิคุณ พระปัญญาธิคุณและพระบริสุทธิคุณ แห่ง พระผู้ มี พระ ภาคเจ้า เข้ามาไว้ ในใจ ของตน แล้วทำ กิจ ทั้งปวงให้ถึงพร้อมด้วยประโยชน์ตน ประโยชน์ท่าน ด้วย ความ ไม่ ประมาท เถิด.